ရတု ဟူေသာ ေဝါဟာရ

ရတုဟူသည္ သကၠဋဘာသာ – ရိတု မွ ပ်က္လာေသာ ရတုလည္း ရွိသည္။ ျမန္မာဘာသာ ေပါရာဏသက္သက္ ရတုလည္း ‎ရွိသည္။ သကၠဋဘာသာ – ရိတု မွာ ‘အခါရာသီ’ ဟူေသာ အနက္ရသည္။ ျမန္မာဘာသာ ရတုမွာ “သဘင္” ‎ဟူေသာအနက္၊ “အခမ္းအနား” ဟူေသာအနက္၊ “အေျခအေန” ဟူေသာအနက္၊ သံုးမ်ိဳးရသည္။ ဤသို႔ ဌာနအားျဖင့္ ‎သံုးစားကဲြျပားလ်က္ ရွိရာ အၾကင္အဖဲြ႔တခုသည္ အမ်ားႏွင့္စပ္ဆုိင္လွ်င္ ထုိအဖဲြ႔မ်ိဳးမွာ ‘သဘင္’ အနက္ရ၏။ အမ်ားႏွင့္ ‎မစပ္ဆုိင္ဘဲ တဦး တေယာက္ အတြက္တည္းသာ စပ္ဆုိလွ်င္ ‘အခမ္းအနား’၊ ပကတိျဖစ္ထြန္းသည့္ သဘာဝဓမၼ ‎အေျခအေနမ်ားကို ျပလွ်င္ “အေျခအေန” သေဘာေပါက္ေရာက္သည္ ဟူ၍ ယူဆၾက၏။
ျမန္မာစာေပတြင္ ပုဂံေခတ္အတြင္းကပင္ ရတုကဗ်ာမ်ား ေပၚေပါက္ေနသည္ဟု ထင္ျမင္ယူဆဘြယ္ျဖစ္သည္။ ပုဂံေခတ္ ‎ေပၚ ရတုမ်ားကို မ်က္ဝါးထင္ထင္ မေတြ႔ရွိၾကျငားေသာ္လည္း ရတုသေဘာ သက္ဝင္ေသာ လကၤာတိုကေလးမ်ားကို ‎ေတြ႔ရွိရျခင္းျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ ပုဂံေခတ္ေပၚေက်ာက္စာမ်ားတြင္ ကာရန္အစပ္အဟပ္ညီေသာ အဖဲြ႔ကေလးမ်ားကို ေတြ႔ရ ‎ျခင္းျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ ထုိ ထင္ျမင္ယူဆခ်က္မွာ မွားသည္ဟု မဆိုႏိုင္ေပ။ ဥပမာ ျပရမည္ဆုိေသာ္ သကၠရာဇ္ ၅၃၆ ခုႏွစ္ ‎နရပတိစည္သူမင္းႀကီးလက္ထက္တြင္ မင္းယဥ္နရသိခၤ၏ အထိန္းေတာ္ အနႏၱသူရိယအမတ္သည္ မင္းျပစ္မင္းဒဏ္ ‎ရာဇသံေၾကာင့္ ေသရအံ့ဆဲဆဲတြင္ ေရးခဲ့ေသာ …‎
‎”သူတည္းတေယာက္၊ ေကာင္းဘုိ႔ေရာက္မူ၊ သူတေယာက္မွာ၊ ပ်က္လင့္ကာသာ၊ ဓမၼတာတည္း”‎
အစရွိသည့္ လကၤာတိုကေလးကို ဖဲြ႔ဆိုခဲ့သည္ကို ေထာက္၍လည္းေကာင္း၊ ထိုေခတ္ထိုကာလေလာက္ပင္ ဖဲြ႔ဆိုသည္ဟု ‎ယူဆအပ္ေသာ …‎
‎”သိုးကေလး။ ။ပုပၸါးနတ္ေတာင္၊ အေခါင္ျမင့္မား၊ စံုေတာဖ်ား၌၊ နံ႔ရွားႀကိဳင္လြင့္၊ ခါတန္ပြင့္သည္၊ ‎ေရႊႏွင့္ယိုးမွား၊ ပန္းစကား”‎
အစရွိသည့္ ပုပၸါးနတ္ေတာင္ဘဲြ႔ လကၤာသည္လည္းေကာင္း၊ ထုိ႔ျပင္ က်စြာမင္းလက္ထက္ ဖဲြ႔ဆုိသည္ဟု ယူဆအပ္ေသာ …‎
‎”ျမကန္သာ။ ။ေတာင္က်ေခ်ာင္းေတး၊ ေရဝင္ေျပးလွည့္၊ ေရေအးၾကည္စြာ၊ ကန္ပိုင္မာလ်က္၊ ‎ၾကာေပါင္းထံုထံု၊ ငွက္မ်ိဳးစံုသည္၊ ဘံုဝတႎက၊ နႏၵာေလာ၊ တူစြဟုတၱာ။”‎
အစရွိေသာ ‘ျမကန္ဘဲြ႔’ လကၤာတိုကေလးသည္လည္းေကာင္း၊ ပဒေလးလံုး၊ ပဒသံုးလံုးျဖင့္ အစခ်ီ၍ ေလးလံုးစပ္ ကာရန္ ‎ျဖင့္ ဖဲြ႔ဆုိၿပီးလွ်င္ အခ်အပိုဒ္တြင္လည္း ရွစ္လံုး၊ ခုနစ္လံုး စသည္ျဖင့္ ခ်ဆိုဖဲြ႔ႏဲြ႔သည္ျဖစ္၍ လကၤာဟုပင္ တပ္အပ္ေခၚေသာ္ ‎လည္း စင္စစ္ေသာ္ကား ရတုသေဘာ သက္ဝင္သည္ဟု ဆုိရေပမည္။
စင္စစ္အားျဖင့္ ရတုသည္ လကၤာမွေပါက္ပြားလာေသာ ကဗ်ာအဖဲြ႔အႏြဲ႔ျဖစ္သည္။ သုိ႔ေသာ္ လကၤာကဲ့သို႔ မဟုတ္မူ၍ ဖဲြ႔ဆိုရာ ‎တြင္လည္း စည္းစံနစ္ရွိသည္။ လကၤာ၌ ပုဒ္ေရေပါင္း ဖဲြ႔လိုသမွ် ဖဲြ႔ႏုိင္သည္။ အဖ်ားခ်တြင္လည္း စာလံုးေရ အကန္႔အသတ္ ‎မရွိ၊ ရတုတြင္ကား တပိုဒ္တည္းဖဲြ႔စပ္လွ်င္ ဧကပိုဒ္၊ ႏွစ္ပိုဒ္ဖဲြ႔စပ္လွ်င္ အျဖည့္ခံ၊ သံုးပိုဒ္ဖဲြ႔စပ္လွ်င္ ပိုဒ္စံု ဟူ၍ ေခၚဆုိသည္။ ‎သံုးပိုဒ္ထက္ပို၍လည္း မဖဲြ႔ႏဲြ႕ၾကေခ်။ တပိုဒ္ တပိုဒ္တြင္လည္း ပဒ အေရအတြက္အားျဖင့္ “၁၀၈” ပဒထက္ ပိုမုိ၍ မဖြဲ႔ၾကေခ်။ ‎အဖ်ားခ်မ်ားတြင္လည္း (၇)လံုး၊ (၉)လံုး၊ (၁၁)လံုး၊ (၁၅)လံုး၊ (၁၉)လံုး စသည္ျဖင့္ အဖ်ားခ်စာလံုး အေရအတြက္ သီးသန္႔ ‎ထားသည္။
သကၠရာဇ္ ၇၀၀ ေက်ာ္ေလာက္တြင္ ရတုကဗ်ာအဖဲြ႔မွန္ဟု ဆုိအပ္ေသာ စတုရဂၤဗလ အမတ္ေရးသည့္ …‎
ေရႊဘြားေတာ္ေအာက္၊ ကၽြန္၏ေလွ်ာက္ျဖင့္၊ မေလွ်ာက္ဝံ့ဝံ့၊ ေလွ်ာက္ဝံ့ဝံ့တည့္၊ ေၾကာက္ရြံ႕လ်က္ပင္၊ ‎စက္ေရႊစင္ကို၊ ထိပ္ျပင္ပန္းႏွယ္၊ ဆင္းစမၸယ္လ်က္၊
အစခ်ီေသာရတုကို ျမန္မာစာေပနယ္ပယ္တြင္ ေရွးဦးစြာေတြ႔ရသည္။ ေတြ႔ရွိရသမွ် ရတုတို႔တြင္ အထက္ပါ စတုရဂၤဗလ ‎အမတ္ ေရးသည့္ ရတုသည္ပင္လွ်င္ အေဟာင္းဆံုးရတုဟူ၍ ဆုိရေပမည္။ သုိ႔ေသာ္ ထိုရတုသည္ မယ္ဘဲြ႔၊ ေမာင္ဘဲြ႔ ‎မဟုတ္ေပ။ ျမတ္စြာဘုရား၏တရားေတာ္အေၾကာင္းႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ေရးသားထားေသာ ဓမၼသေဘာသက္ဝင္သည့္ ရတု ‎ျဖစ္သည္။ ‎
အင္းဝေခတ္မွ အစျပဳ၍ ရတုနယ္ပယ္သည္ က်ယ္ဝန္းလာသည္။ ထုိေခတ္တြင္ မယ္ဘဲြ႔၊ ေမာင္ဘဲြ႔၊ ေက်းေစရတုမ်ား ‎ေပၚေပါက္ လာေခ်ၿပီ။ သက၁ကရာဇ္ ၉၀၀-ေက်ာ္ေလာက္တြင္ ရတုနဝေဒးႀကီးဟု ေက်ာ္ေစာထင္ရွားေသာ စစ္ကိုင္း ‎ေထာင္သင္းမွဴးသည္ ရတုပုဒ္ေရေပါင္း ၃၀၀-နီးပါးမွ်ကို စပ္ဆုိဖဲြ႔ႏဲြ႔ခဲ့သည္။ ထုိေနာက္ ေတာင္ငူေခတ္တြင္ ရတုကဗ်ာအဖဲြ႔ ‎သည္ မ်ားစြာ ေခတ္စားလာၿပီးလွ်င္ လူပုဂၢိဳလ္တို႔ အမ်ားအျပားဖဲြ႔ဆုိလာၾကသျဖင့္ ထုိေတာင္ငူေခတ္ကို ရတုေခတ္ႀကီး ဟူ၍ ‎လည္း ေခၚတြင္ေလသည္။